Tijdens de Week tegen de Georganiseerde Misdaad (14-19 april) richten we onze aandacht op een sluipend probleem dat bedrijventerreinen treft: ondermijning. Er wordt gesproken van ondermijning wanneer de onderwereld gebruik maakt van structuren uit de bovenwereld om hun criminele activiteiten te faciliteren. Bedrijventerreinen kunnen gelegenheid bieden voor criminaliteit. Door de vaak gunstige ligging bij uitvalswegen, de aanwezigheid van verschillende sectoren, zoals autoverhuur en opslagfaciliteiten, én het gebrek aan sociale controle in de avonduren, kan er een structuur ontstaan die zich leent voor criminele activiteiten. Denk in de context van bedrijventerreinen aan drugslabs in verlaten panden en witwaspraktijken via schijnbedrijven.
De druk op de ruimte is groot — ook op bedrijventerreinen. Crimineel gebruik van panden gaat ten koste van de schaarse ruimte die nodig is voor legitieme bedrijvigheid. Bovendien zorgt ondermijning regelmatig voor overlast, zoals brandgevaar, milieuschade en onveilige situaties voor omliggende ondernemers en bewoners. Ondermijning schaadt daarmee niet alleen de economie, maar heeft ook serieuze implicaties voor de leefbaarheid en veiligheid op het gehele terrein en ver daarbuiten. Ondermijning op bedrijventerreinen is namelijk altijd ‘slechts’ een schakel in een langere keten van criminaliteit. Een belangrijk onderwerp om samen om te pakken, want effectieve bestrijding vereist een gezamenlijke inspanning van overheden, ondernemers en pandeigenaren.
De complexiteit van ondermijning op bedrijventerreinen
Bedrijventerreinen vormen een aantrekkelijke locatie voor criminele activiteiten: vaak liggen ze aan de rand van een gemeente en huisvesten ze een breed scala aan bedrijven, verhuld achter anonieme gevels. Dit maakt het voor criminelen eenvoudiger om illegale activiteiten te verbergen tussen legitieme bedrijfsactiviteiten. De gevolgen zijn, zoals hierboven al even aangestipt, vérstrekkend: naast directe veiligheidsrisico’s leidt ondermijning tot oneerlijke concurrentie, reputatieschade voor ondernemers en een afname van het algemene veiligheidsgevoel in de omgeving.
Voorbeelden van Succesvolle Aanpakken
In verschillende regio’s zijn initiatieven ontplooid om ondermijning op bedrijventerreinen tegen te gaan:
- Provincie Noord-Brabant: De provincie heeft, in samenwerking met CentERdata en Avans Hogeschool, de Risicotaxatietool bedrijventerreinen ontwikkeld. Deze tool biedt gemeenten inzicht in de kwetsbaarheid van hun bedrijventerreinen voor ondermijnende criminaliteit en helpt bij het prioriteren van interventies. Gemeenten kunnen via de provincie toegang krijgen tot deze tool en begeleiding ontvangen bij de implementatie ervan. https://www.brabant.nl/onderwerpen/kwaliteit-openbaar-bestuur/bestuurlijke-weerbaarheid-veiligheid/risicotaxatietool-ondermijning/
- Gemeente Waalwijk: Als belangrijke logistieke hotspot werkt Waalwijk nauw samen met ondernemers, politie, de Taskforce-RIEC Brabant-Zeeland en het Platform Veilig Ondernemen (PVO) om ondermijning tegen te gaan. Door gezamenlijke inspanningen en het delen van kennis en middelen wordt geprobeerd criminelen geen kans te geven op het bedrijventerrein en in de haven. https://regioonline.nl/regio-tilburg/waalwijk-maakt-vuist-ondermijning/
- Rijksoverheid: Het kabinet heeft extra middelen vrijgemaakt voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit en zet in op preventie, weerbaarheid, verstoring en straffen. Dit omvat onder andere het beter beveiligen van havens en luchthavens, het aanpakken van faciliterende bedrijven en bestuurders, en het bieden van alternatieven aan jongeren in kwetsbare wijken om te voorkomen dat zij in de georganiseerde criminaliteit belanden. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ondermijning/maatregelen-tegen-ondermijnende-criminaliteit/
- Provincie Gelderland Theseus project: Het Theseus-project richt zich op het voorkomen en aanpakken van ondermijning op bedrijventerreinen. Het is een samenwerking tussen het Openbaar Ministerie, politie, Gelderse omgevingsdiensten en provincie Gelderland. https://www.gelderland.nl/themas/politiek/weerbaarheid/aanpak-bedrijventerreinen-theseus-project
Het belang van samenwerking én preventie
De bestrijding van ondermijning vereist een integrale aanpak waarbij preventie en samenwerking centraal staan. Door het tijdig signaleren van verdachte situaties en het bundelen van krachten tussen verschillende partijen kunnen criminele ketens doorbroken worden. Initiatieven zoals gezamenlijke controles, het delen van informatie en het inzetten van innovatieve tools dragen bij aan een weerbare en veilige omgeving voor ondernemers en consumenten.
Toch vormt privacywetgeving een stevige uitdaging in de praktijk. De regels rondom gegevensuitwisseling zijn strikt. Waar goede bedoelingen zijn, ontbreekt vaak het juridische kader om snel en effectief informatie te delen. Hierdoor blijven signalen soms te lang liggen. Juist daarom is het belangrijk om meer in te zetten op preventie: voorkomen is beter dan genezen. Door aan de voorkant duidelijke afspraken te maken tussen pandeigenaren, politie en gemeente en zorgvuldig te screenen, kunnen risicovolle situaties vroegtijdig worden aangepakt. Dit vraagt om structuur, beleid én vertrouwen tussen partijen.
Een cruciale voorwaarde daarbij is dat de basis op orde is — zowel bij gemeenten als bij vastgoedeigenaren. Dat begint bij overzicht en aanspreekbaarheid: wie is verantwoordelijk voor welk pand? Wat zijn de juiste contactpersonen bij de gemeente, de politie of een ondernemersvereniging? En welke stappen kun je als eigenaar of ambtenaar preventief zetten om misbruik van vastgoed te voorkomen? Door hierin helderheid te scheppen, ontstaat er meer daadkracht bij signalering én opvolging. Om de samenwerking te verbeteren en de grenzen van de wet- en regelgeving optimaal te benutten, kunnen gemeenten en vastgoedeigenaren worden ondersteund met praktische handreikingen. Denk aan richtlijnen voor het screenen van huurders of ondernemers, formats voor samenwerkingsovereenkomsten, en veilige manieren om signalen uit te wisselen. Door deze kaders gezamenlijk te ontwikkelen, ontstaat er meer duidelijkheid én handelingsperspectief voor iedereen die bij de aanpak van ondermijning betrokken is.