Tijdens ons werk in verschillende projecten komen we het thema duurzaamheid veelvuldig tegen. Daarom hebben we hiernaar onderzoek gedaan en nagedacht over onze integrale blik op een duurzaam centrumgebied. Op de Provada 2023 hebben we de resultaten hiervan gepresenteerd. We lieten de belangrijkste stappen zien om tot een duurzaam en toekomstgericht centrumgebied te komen. In het onderzoek kwamen vijf belangrijke thema’s aan bod: groenvoorziening (de groene stad), waterhuishouding (de blauwe stad), sociale interactie (de ontmoetingsstad), beleving (de levendige stad) en economie (de ondernemende stad). Deze thema’s werden tijdens de presentatie geïllustreerd door inspirerende praktijkvoorbeelden die laten zien hoe deze concepten in de praktijk kunnen worden toegepast.
De groene stad
De groene stad staat centraal in het streven naar duurzaamheid. Vanwege de huidige klimaatverandering is het belang van groen in steden de afgelopen jaren verder toegenomen. Groen heeft niet alleen een esthetische waarde, maar is ook noodzakelijk voor een gezonde en duurzame leefomgeving. Groen heeft een positief effect op ons welzijn, gezondheid en sociaal gedrag. Groenvoorzieningen in centrumgebieden, zoals parken, bloembakken, bomen en moestuinen, dragen bij aan de biodiversiteit en zorgen voor een aangename plek voor zowel mens als dier. Een volgebouwde stad met veel steen absorbeert veel hitte, die vervolgens blijft hangen. Bomen zorgen voor schaduw waardoor het koeler is. In een groene stad wordt men dus ook meer gestimuleerd om elkaar te ontmoeten. Bovendien heeft groen economische voordelen; zo stijgt de waarde van vastgoed in groene omgevingen omdat deze als aantrekkelijk worden ervaren. Ook profiteren horecaondernemingen van groene locaties.
Een voorbeeld van een geslaagd groenproject is het Singelpark in Utrecht. Het project omvat het herstel van de waterroute van de singel rond de binnenstad en de aanleg van groene wandelroutes en ontmoetingsplekken. Het groen en de biodiversiteit dragen bij aan de positieve ervaring van bewoners en bezoekers. Horecaondernemingen profiteren van de populariteit van de locatie, en het project heeft het groene imago van Utrecht versterkt.
De blauwe stad
De blauwe stad gaat in op het belang van water in een duurzaam centrumgebied. Door de hoge bebouwingsdichtheid, de stenige ondergrond en een gebrek aan infiltratie vormt water een uitdaging in centrumgebieden. Door de klimaatverandering zien we de afgelopen jaren dat de periode waarin de regen valt, verschuift. De intensiteit neemt toe. Dit betekent dat er meer water valt in een korte periode, maar ook dat de periode tussen de buien veel langer wordt. Daarnaast zien we dat de droogte vooral in het voorjaar plaatsvindt, van februari tot en met mei. Regenval en droogte nemen toe, en het is essentieel om water vast te houden en te gebruiken op een circulaire manier. Een circulair watersysteem houdt water vast in natte periodes om het vervolgens in droge periodes te (her)gebruiken. Water draagt bij aan de biodiversiteit, maar maakt de stad ook aantrekkelijker doordat het kan fungeren als ontmoetingsplek en verkoeling kan bieden tijdens de warme zomermaanden.
De Urban WaterBuffer in de wijk Spangen in Rotterdam is een mooi voorbeeld van hoe de blauwe stad kan bijdragen aan de duurzaamheid van een centrumgebied. De Urban WaterBuffer is een circulair watersysteem dat het hemelwater opvangt dat op en rond het stadion van voetbalclub Sparta valt. Dit water wordt op een natuurlijke manier gezuiverd en vervolgens gebruikt voor verschillende doeleinden, zoals het beregenen van een kunstgrasveld en verkoeling in de openbare ruimte in de vorm van een speelelement.
De ondernemende stad
Een duurzaam centrumgebied koestert haar ondernemers. Het biedt ondernemers een uitstekend ondernemersklimaat waarmee ze de ruimte hebben om te kunnen ondernemen en te kunnen groeien. De ondernemende stad gaat in op de economische duurzaamheid. Economische duurzaamheid heeft baat bij een ondernemersklimaat gebaseerd op samenwerking en betrokkenheid. Samenwerkingsverbanden zoals ondernemersverenigingen en bedrijfsinvesteringszones dragen hieraan bij. In de ideale ondernemende stad neemt de gemeente een initiërende rol op zich. De gemeente creëert beleidskaders zoals gebiedsvisies, maar kan ook het initiatief nemen voor het gezamenlijk opstellen van brancheringsplannen waarbij er bijvoorbeeld met behulp van een brancheringsmanager gezorgd wordt dat passende ondernemers een geschikte plek krijgen. Verder wordt in een duurzaam centrumgebied gestreefd naar ‘betere ondernemers’. Dat betekent dat er kennis wordt uitgewisseld en de bestaande ondernemers betere ondernemersvaardigheden wordt aangeleerd.
De stad Nijmegen heeft twee uitstekende initiatieven die de economische duurzaamheid bevorderen: Startup Nijmegen faciliteert kennisoverdracht tussen ervaren ondernemers en startups terwijl het Huis voor de Binnenstad de levendigheid van de stad bevordert en de smeerolie is in de samenwerking tussen gemeente, ondernemers en vastgoedeigenaren.
De levendige stad
De levendige stad bruist, er is voor iedereen wat te doen en te beleven. Bewoners en bezoekers waarderen aantrekkelijke steden. Randvoorwaarden hiervoor zijn dat plekken weten wat voor stad ze willen zijn en zich helder positioneren, ontwikkelen en organiseren vanuit hun eigen DNA. In een levendige stad werken ondernemers, organisaties en bewoners aan een gezamenlijke authentieke identiteit en uitstraling. Een gebalanceerde verhouding tussen bewoners en bezoekers draagt bij aan de economie en verbetert de levenskwaliteit. Gebiedsmarketing helpt bij het opbouwen van een merk voor een stad en bevordert de naamsbekendheid en het imago. Door de aantrekkelijke aspecten van een gebied te benadrukken, zoals culturele bezienswaardigheden, natuurlijke schoonheid, evenementen en recreatiemogelijkheden, worden mensen gestimuleerd om het gebied te bezoeken en er tijd en geld te besteden. Door je als stad duidelijk te positioneren kun je sturen in het type bewoner, bezoeker en bedrijf dat je aan wilt trekken voor je stad.
Een mooi voorbeeld hiervan is Den Bosch Partners, een organisatie in Den Bosch die de krachten bundelt van citymarketing en binnenstadsmanagement. Zij fungeren als aanjager, initiator en supporter voor evenementen en brengen verschillende partijen samen bij het opzetten van evenementen. Zij proberen hierbij te zorgen dat alles past binnen het merk Den Bosch en wat zij willen uitdragen. Hierdoor wordt ook de regionale kracht van Den Bosch sterker. Het is hierbij van belang dat het merk van Den Bosch goed is opgezet, waarin een balans te vinden is tussen de visie van buitenaf en eigen Bossche vertaling.
De ontmoetingsstad
Een duurzame ontmoetingsstad is een stad die de openbare ruimte zo inricht dat mensen elkaar kunnen ontmoeten en waar interactie wordt gestimuleerd. Hierbij hebben de plinten van gebouwen en de aanwezigheid van een mix aan functies een cruciale rol, omdat dit een aangenaam bedrijfsklimaat waarborgt. De plint verbindt het gebouw met de openbare ruimte. Plinten waar iets te beleven valt geven reuring in tegenstelling tot een blinde gevel waar niets gebeurt. Monofunctionele straten zijn minder aantrekkelijk en moeten zo veel mogelijk worden voorkomen;daarom is diversiteit belangrijk. Straten met uitsluitend winkels kunnen overdag levendig zijn, maar ‘s avonds zijn deze gebieden vaak stil. Een mix met bijvoorbeeld horeca en wonen draagt bij aan zowel levendigheid als sociale veiligheid door middel van ‘ogen op straat’ gedurende de hele dag. In de ontmoetingsstad is de openbare ruimte ingericht op ontmoetingen. Zitplekken met een aangenaam microklimaat, strategische opstellingen en een goed uitzicht bevorderen interactie tussen mensen. Ook het “randeffect” speelt een rol, waarbij mensen zich comfortabeler voelen bij zitplekken aan de rand van een ruimte. Het ontwerpen van ruimtes op een menselijke maat door verschillende zones op een groot plein te creëren, nodigt mensen uit om te verblijven.
Een succesvol voorbeeld is het Koopmansplein in Assen, waar functiemenging, microklimaat, diverse ontmoetingsplekken en betrokkenheid van de gemeenschap hebben geleid tot meer levendigheid, identiteitsversterking en tevredenheid onder de inwoners.
Succesfactoren
Om tot een ideaal duurzaam centrumgebied te komen kan worden gewerkt aan de hand van deze vijf thema’s. Om deze thema’s in een centrumgebied te implementeren is een projectmatige aanpak noodzakelijk. De thema’s kunnen dan individueel, of liever nog: integraal, worden toegepast. Tijdens ons onderzoek naar de thema’s en in de interviews zochten we naar de succes- en risicofactoren. In de gesprekken kwam naar voren dat deze factoren verband houden met het projectmanagement. We hebben aan de hand van de GOTICK-methode de succes- en risicofactoren van de verschillende voorbeelden geïdentificeerd. Uit ons onderzoek kwamen per GOTICK-aspect de volgende succesfactoren naar voren: het duidelijk communiceren over de opbrengsten van duurzaamheidsprojecten (Geld), het streven naar een goede samenwerking tussen actoren (Organisatie), effectief tijdmanagement (Tijd), het actief betrekken en informeren van belanghebbenden (Informatie), het voeren van transparante communicatie met alle betrokkenen (Communicatie) en het waarborgen van de kwaliteit van het project, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat er een zelflerende organisatie ontstaat (Kwaliteit).
Bij Areaal Advies pakken wij deze aspecten en thema’s aan door de brede focus op vier pijlers: duurzame bezoekerseconomie, vastgoed, duurzaamheid en ruimtelijke economie. Dit wordt versterkt door een grondige kennis van alle relevante factoren. Heb je vragen over het onderzoek of ben je benieuwd wat Areaal Advies voor jouw organisatie kan betekenen? Neem vooral contact met ons op!