De stijgende toeristische druk op populaire bestemmingen brengt een reeks van uitdagingen met zich mee. Steeds vaker proberen drukbezochte gebieden daarom bezoekers te spreiden naar andere gebieden. Maar is het verspreiden van toeristen over verschillende locaties werkelijk de sleutel tot succes? In dit artikel zoeken we het uit.
In een tijdperk waarin de druk van bezoekers op bestemmingen steeds groter wordt en blijft, rijst de vraag: hoe kunnen steden een balans vinden tussen de behoeften van bezoekers en die van hun inwoners? Een belangrijk element in deze puzzel is het ruimtelijke aspect van toerisme, aangezien de specifieke locaties die toeristen bezoeken aanzienlijke invloed hebben op zowel de toeristische ervaring als de leefbaarheid voor bewoners. Steeds meer bestemmingen streven er daarom naar om bezoekers te spreiden over de hele bestemming of zelfs daarbuiten, met als doel om de balans te bewaken of te herstellen in druk bezochte gebieden. Maar is spreiding van bezoekers werkelijk een effectieve maatregel? En zijn er ook nog andere opties beschikbaar om de uitdagingen van toerisme te managen? Dit artikel verkent de nuances van het spreiden van bezoekers en gaat in op alternatieve ruimtelijke strategieën voor stedelijk toerismemanagement.
Visit Amsterdam, See Holland
Het bekendste voorbeeld van spreiding vinden we waarschijnlijk in eigen land, in de vorm van de campagne ‘Visit Amsterdam, See Holland’. Deze campagne van Amsterdam & Partners moedigt internationale bezoekers aan om naast de iconische bezienswaardigheden in Amsterdam ook de omliggende regio te verkennen. De campagne omvat zes thematische gebieden, zoals ‘Amsterdam Beach’ (Zandvoort) en ‘Castles & Gardens’ (o.a. het Muiderslot) die worden gepromoot onder internationale bezoekers in Amsterdam. Het doel van deze campagne is om de spreiding van toeristen te stimuleren en zo de druk op het toeristisch centrum van Amsterdam te verminderen.
Een win-win situatie zou je zeggen. De campagne lijkt op het eerste gezicht twee vliegen in één klap te slaan. Gebieden die meer bezoekers willen aantrekken kunnen profiteren, terwijl gebieden met een hogere toeristische druk worden ontlast. In realiteit is deze situatie echter complexer en is het maar de vraag of deze strategie ook daadwerkelijk effectief is om de toeristische druk te verminderen. Hoewel marketing een succesvolle tool is om bezoekers naar nieuwe plekken te trekken, is het te simpel om er vanuit te gaan dat bezoekers dan ook automatisch wegblijven bij de andere bekende bezienswaardigheden. De meeste toeristen komen namelijk om de iconische attracties te zien die ze in hun hoofd hebben, zoals de Eiffeltoren in Parijs, de grachtengordel in Amsterdam of de Domtoren in Utrecht. Het imago van deze bestemmingen is vaak zo sterk dat het moeilijk is om bezoekers te verleiden om iets anders te bezoeken, laat staan om het icoon van de bestemming over te slaan. Zelfs al lukt het om bezoekers te verleiden om nieuwe plekken te bezoeken, dan gebeurt dit waarschijnlijk complementair aan de populaire gebieden, niet als vervanging.
Uitdagingen in het spreiden van toerisme
Op deze manier dragen dit soort marketingcampagnes weinig bij aan het daadwerkelijk herstellen van de balans op plaatsen die met overtoerisme te maken hebben. Om bezoekers beter binnen een bestemming te kunnen spreiden zijn doortastendere maatregelen nodig en moeten de ‘nieuwe hotspots’ daadwerkelijk kunnen concurreren met de populaire trekpleisters. Hiervoor moet een aantrekkelijk aanbod van attracties, accommodaties en ondersteunende bereikbaarheid worden ontwikkeld. Het is hierbij belangrijk om een integrale visie te hebben op de duurzame ontwikkeling van toerisme binnen een bestemming.
De nieuwe gebieden moeten ten opzichte van de al populaire gebieden aantrekkelijker worden. Het gaat dus niet alleen om het aantrekkelijker maken van de nieuwe gebieden, maar ook juist om het verminderen van de aantrekkelijkheid of capaciteit van de overvolle plekken. Dit is juist waar het knelpunt ligt. Denk hierbij aan beschermde historische stadskernen waar ingrijpen in de ruimtelijke ordening moeilijk is of aan omstreden maatregelen zoals de voorgestelde toegangspoortjes in Venetië. Zelfs als er in theorie mogelijkheden zijn, zoals het verplaatsen van een museum, zijn er enorme operationele, financiële en praktische bezwaren, en is dit makkelijker gezegd dan gedaan. Een duurzame bezoekerseconomie kan alleen worden ontwikkeld als rekening wordt gehouden met dit complete plaatje. Streven naar het spreiden van bezoekers kan niet zonder ook te kijken naar spreiding van attracties, accommodaties, mobiliteit en nog talloze andere zaken die onderdeel uitmaken van de bezoekerseconomie. Kortom, een integraal plan is nodig.
Kopenhagen: toeristen als tijdelijke inwoners
Een mooi voorbeeld van een integrale visie rondom spreiding zie je in Kopenhagen. Kopenhagen streeft naar spreiding van toerisme door de hele stad, door faciliteiten en attracties te ontwikkelen die zowel voor bewoners als bezoekers interessant zijn. Dit beleid dient niet alleen om toeristen te verspreiden, maar ook om interacties tussen bewoners en bezoekers te verbeteren. In combinatie met promotie en een verbeterde bereikbaarheid probeert Kopenhagen bezoekers zo te verleiden de wijken buiten het centrum te bezoeken. Hiermee probeert Kopenhagen toerisme te integreren in het dagelijks leven van de stad, waardoor de negatieve impact van massatoerisme wordt geminimaliseerd en een positievere interactie tussen bezoekers en inwoners wordt gestimuleerd.
Een belangrijk voordeel van deze aanpak voor Kopenhagen ten opzichte van andere drukbezochte steden is dat het met deze strategie is gestart voordat grote problemen zich voordeden. Hiermee richt het zich op het voorkómen van toekomstige problemen in plaats van het oplossen van huidige problemen. Hoewel het nog te vroeg is om definitief te kunnen oordelen hoe succesvol deze aanpak is, lijkt het tot nu toe goed te werken in Kopenhagen en is er tot op heden groot draagvlak onder de bevolking voor toerisme. Dit is dus een duurzame en langetermijnvisie op toerisme die als voorbeeld kan dienen voor andere steden.
Wel is het belangrijk om te erkennen dat spreiding niet altijd en overal geschikt is. Neem bijvoorbeeld het probleem van het feesttoerisme in Amsterdam. In dergelijke gevallen is het niet gewenst om simpelweg het probleem over de stad te verspreiden, dit verergert het waarschijnlijk alleen maar. Het is cruciaal om de kern van het probleem aan te pakken, zoals in dit geval het gedrag van de bezoekers of het type aanbod. In andere gevallen kan de bezoekersdruk zo hoog zijn, dat het noodzakelijk kan zijn om te accepteren dat verdere groei van het toerisme niet wenselijk is. Dit vereist een geheel andere benadering. Ondanks dat spreiding dus een populaire strategie is, betekent dit niet dat het de oplossing is voor alle problemen die met toerisme gepaard gaan.
Brugge: concentratie van toerisme in de ‘gouden driehoek’
Een interessante tegenhanger hierbij is de casus van Brugge. Brugge voert al tientallen jaren actief beleid om toeristische activiteiten juist te concentreren in de kern van het historische centrum van de stad. Buiten de toeristische kernzone, de zogenaamde ‘gouden driehoek’ in het historische hart van de stad, wordt er geen toeristisch aanbod gestimuleerd dat belastend is voor de leefbaarheid. Daarmee probeert de stad de overlast van de bijna 7,5 miljoen jaarlijkse toeristen voor bewoners te beperken. Hoewel dit concentratiemodel ook onder druk staat als gevolg van de enorme groei in bezoekersaantallen die de stad de afgelopen tien jaar heeft, komt uit bewonersonderzoek naar voren dat er nog steeds groot draagvlak voor toerisme onder de bewoners van Brugge en is er, in vergelijking met steden met een vergelijkbare toeristische intensiteit, relatief weinig ontevredenheid onder bewoners.
Hoewel spreiding de afgelopen jaren dus een populaire term is geworden binnen bestemmingsmanagement, blijkt dat het niet altijd de enige of ideale oplossing is. Het is vooral belangrijk om spreiding niet als doel op zich te zien maar als een middel om een duurzame bezoekerseconomie te kunnen realiseren. In sommige gevallen kan spreiding op een goede manier bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van toerisme, zoals het geval lijkt te zijn in Kopenhagen, in andere gevallen, zoals in Brugge, kunnen ook alternatieve ruimtelijke strategieën effectief zijn om de leefbaarheid voor bewoners te bewaken. Het uiteindelijke doel moet zijn om een duurzame bezoekerseconomie te realiseren waarin een goede balans wordt gevonden tussen economie, milieu en maatschappij. Dit vereist een integrale aanpak waarbij zorgvuldige afwegingen worden gemaakt tussen verschillende beleidsmaatregelen, waaronder de mogelijke toepassing van spreiding als een strategie om de belasting op toeristische gebieden te verminderen of te voorkomen.
#areaaladvies #toerisme #duurzamebezoekerseconomie
