Dit artikel schreef Eva Niens voor het boek ‘Een slimme stad, zo doe je dat – verbonden, flexibel en betekenisvol: maak de echte future city’ van de Future City Foundation. Via deze link kun je het volledige boek downloaden of bestellen.
WhatsApp en sociale media zijn niet meer weg te denken uit het alledaagse leven. Het beïnvloedt de manier van werken, wonen, vrijetijdsbesteding en hoe we elkaar ontmoeten. Waar jongeren vroeger over de straat zwierven, ontmoeten zij elkaar nu bewust op een locatie die online is afgesproken. De stadsstranden van Deventer veranderen ’s avonds in ontmoetingsplekken. Houdt de gemeente hier rekening mee en hoe kijkt zij aan tegen het online volgen van deze jongeren? Om bijvoorbeeld de ontmoetingen te faciliteren of in te grijpen bij overlast of calamiteiten? Kunnen deze ontmoetingsplekken spontaan ontstaan in de openbare ruimte of moet de gemeente die faciliteren in de vorm van een jongeren ontmoetingsplek (jop)?
Stadsstrandjes
De openbare ruimte is belangrijk voor de aantrekkelijkheid en leefbaarheid van de stad. We gebruiken haar om ons te verplaatsen, ter ontspanning of om anderen te ontmoeten. Dit geldt zeker voor jongeren, met hun beperkte budget en enkel een fiets als vervoersmiddel. Voor hen is de openbare ruimte dicht bij huis een belangrijke ontmoetingsplek. Niet alleen als plek om ongezien samen te komen, los van de regels van huis of school, maar ook om juist gezien te worden en te observeren. Dit gebeurt in Deventer op de stadsstrandjes.
Marlies Spreen, landschapsarchitect van de gemeente Deventer, ziet de ontmoetingen op de stadsstrandjes als een mooie ontwikkeling. Zij geeft aan dat dit gebied er is om gebruikt te worden door jong en oud. Zij ziet de jongeren liever op de stadsstrandjes bijeenkomen dan dat ze worden weggestopt in een jop. Voorwaarde is wel dat ze met respect met het gebied omgaan. Op deze manier heb je een plek voor de jongeren aan de groene stadsrand.
Alle factoren voor een goede ‘hangplek’ zijn aanwezig bij de stadsstrandjes. Zo is het op de fiets te bereiken vanaf de stad, zitten de jongeren redelijk afgelegen aan het water en mogen ze er barbecueën. Een van de regelmatige bezoekers geeft aan dat het een alternatief is voor de kroegen en clubs waar ze voor hun achttiende nog niet naar binnen mogen. Daarnaast vinden ze het fijn om buiten te zitten en leeftijdsgenoten tegen te komen.
Succesvolle buitenruimte
De stadsstrandjes zijn al lang in trek, maar het project Ruimte voor de Rivier heeft de aantrekkelijkheid van het gebied vergroot. Het gebied is toegankelijker en aantrekkelijker geworden doordat er bijvoorbeeld een trap is gekomen en nieuwe geulen zijn gerealiseerd. Toen de gemeente merkte dat de strandjes steeds meer jongeren aantrokken, zijn maatregelen getroffen om de overlast te beperken en de jongeren te faciliteren. Zo zijn vuilnisbakken geplaatst en wordt er een pilot gedraaid met extra toezicht, waarbij jonge toezichthouders de jongeren preventief aanspreken. Daarnaast is de toegangstrap bespoten met graffiti om de uitstraling van het gebied aantrekkelijker te maken en aan te sluiten bij de doelgroep.
Maddie Leerkes, projectleider bij de gemeente Deventer, zegt dat de gemeente jongeren positief wil motiveren om goed en respectvol met de natuur om te gaan. Vanuit het project Natuurpark Deventer IJsseloevers is een speciale bewustwordingscampagne gelanceerd met de slogan ‘Kom IJsselen’. Dit om met name jongeren bewust te maken van het gebied. Een van de regelmatige bezoekers zegt hierover: ‘Aangezien de gemeente prullenbakken heeft geplaatst kunnen we altijd onze troep netjes opruimen en houden we er dus rekening mee dat het een natuurgebied is.’
Rol van sociale media en online communicatie
Dat jongeren elkaar ontmoeten is van alle tijden, maar welke rol hebben sociale media en WhatsApp daarin? Internet is een eerste levensbehoefte geworden voor jongeren. Een groot gedeelte van hun tijd brengen ze online door. Het is een eigen digitale leefwereld waarin zij alleen of met elkaar zijn. Ze maken daar contact, trekken met elkaar op en ontwikkelen kennis en vaardigheden. Zij kunnen zich geen leven meer voorstellen zonder sociale media of WhatsApp. Via WhatsApp ‘lopen we mee in elkaars leven’, zegt Marjolijn Antheunis, hoogleraar communicatie en technologie aan de Universiteit van Tilburg in een interview in de Volkskrant. Dit betekent niet dat jongeren alleen nog maar in een digitale wereld leven en elkaar niet face to face willen ontmoeten. Uit onderzoek blijkt dat sociale media een positief effect hebben op offline contact met vrienden en familie. Het merendeel van de tieners combineert het gebruik van sociale media met het verblijf in de buitenruimte. Diverse jongeren gaven aan dat wanneer ze afspreken met vrienden, dit altijd via WhatsApp gebeurt. In groepsapps wordt besproken waar ze afspreken, hoe laat en wat iedereen meeneemt.
Elsbeth Smit, online adviseur van de gemeente Deventer, geeft aan dat sociale media zeker het ruimtegebruik, de bewegingspatronen en ontmoetingsplekken van jongeren heeft veranderd. Zo is het eenvoudig om evenementen aan te maken en daar snel heel veel mensen voor uit te nodigen. Als gemeente is het echter lastig om dit te monitoren in verband met de privacy en het gegeven dat heel veel gebeurt in besloten (WhatsApp)groepen. Momenteel wordt nog maar beperkt online gemonitord door de gemeente Deventer. De online kanalen worden in de gaten gehouden en als er meldingen van overlast binnenkomen wordt de handhaving of politie ingeschakeld. Actief jongeren volgen online, zoals de gemeente Amsterdam heeft gedaan, wordt niet gedaan. De gemeente Amsterdam heeft bijvoorbeeld Facebookprofielen van overlastgevende jongeren in kaart gebracht om dit te gebruiken bij de handhaving. Zo ver wordt in Deventer niet gegaan. Wel wordt aangegeven dat doordat de strandjes gebruikt worden als hangplek, het in overige delen van de stad rustiger is. De handhaving kan zo doelgericht ingezet worden bij de strandjes.
Veranderde wereld?
De openbare ruimte als ontmoetingsplek is van alle tijden, maar door sociale media, veranderingen in de wet en aandacht voor de openbare ruimte is de manier waarop jongeren elkaar ontmoeten wel veranderd. Jongeren spreken bewuster af op een locatie en ze kunnen vaak niet meer terecht bij de horeca als ze onder de 18 jaar zijn. Wat hetzelfde is gebleven is dat jongeren bezig zijn met hun eigen identiteit te ontdekken en zich willen onttrekken aan het ouderlijk gezag. Het is mooi dat de stadsstrandjes in Deventer deze rol kunnen vervullen en dat de gemeente zich inspant om dit te faciliteren en tegelijkertijd met aandacht voor de natuur. De veranderde samenleving gebruikt de openbare ruimte dus anders dan voorheen.