Een blog over de duurzame bezoekerseconomie in Japan
Als je als adviseur bij Areaal Advies werkt en betrokken bent bij de pijler Duurzame Bezoekerseconomie ga je toch met een iets andere blik op vakantie. Vanuit het vliegtuig naar huis kijkt Hester Smeitink terug op haar reis naar een land dat afstevent op een recordaantal bezoekers: Japan.
Een droombestemming, of een bestemming uit balans?Het is momenteel een uitstekend moment om Japan te bezoeken:
alhoewel de iconische kersenbloesems inmiddels bijna overal uitgebloeid zijn,
maakt de lage koers van de yen het zeer aantrekkelijk om Japan relatief
‘goedkoop’ te ontdekken. Heerlijk eten, prachtige tempels, idyllische vijvers
vol kleurrijke koikarpers, uiteenlopende landschappen en een hoge mate van gastvriendelijkheid
zorgden ervoor de Japan bij mij (en met mij bij vele anderen) bovenaan mijn
reis-wensenlijstje stond. Dit zorgt er ook voor dat het op sommige plekken druk is,
heel druk. Het is inmiddels een bekend fenomeen: een te hoge toeristische druk
zorgt voor wrijving. Om die prachtige tempels te bereiken moet je je eerst door
nauwe steegjes vol mensen wurmen. Hotelkamers in Tokyo zijn duurder dan ooit,
en veel activiteiten in de hoofdstad moeten (ruim) een maand van tevoren
gereserveerd worden. In maart werd in een andere grote Japanse stad, Kyoto, een
nieuw dieptepunt bereikt. In het Gion district, waar van oudsher veel geisha’s
wonen en werken, zijn bepaalde gebieden compleet afgesloten voor toeristen. De
reden: omwonenden die de noodklok hadden geluid over toeristen die
herhaaldelijk geisha’s lastig vielen. Alhoewel het positief is dat de zorgen
van de lokale bevolking serieus worden genomen, is het erg zonde dat een
essentieel onderdeel van de Japanse cultuur enkel onder voorwaarden met bezoekers
gedeeld kan worden.
Tokyo, Kyoto, Osaka
De meest populaire steden om in Japan te bezoeken zijn Tokyo, Kyoto en Osaka. Deze drie grote steden liggen niet ver uit elkaar en zijn makkelijk te bereiken door middel van een ritje met de hogesnelheidstrein, de Shinkansen. Veel bezoekers maken dan ook dit ‘rondje.’ Niet geheel onlogisch zijn dit ook de plekken waar de toeristische druk soms te hoog is. Het spreiden van toeristen lijkt binnen deze steden namelijk nog niet helemaal te lukken. Niet geheel onlogisch: op sociale media en in reisgidsen worden veelal dezelfde plaatsen getipt als ‘must sees!’ Daarnaast is het ook belangrijk om te benoemen dat de grootste groep toeristen uit Japan zelf komt, gevolgd door Chinezen en Zuid-Koreanen. Vooral Chinezen reizen vaak in grote groepen, en sowieso zijn er in Japan ontzettend veel georganiseerde groepen toeristen te vinden. Door de (letterlijke) busladingen toeristen stromen bezienswaardigheden daarom snel vol.
Maatregelen
Wat doet Japan nu al om het voor bezoekers én inwoners zo aangenaam mogelijk te maken? Met andere woorden: hoe werkt Japan aan een duurzame bezoekerseconomie? Binnen Areaal Advies werken we met ons Model Duurzame Bezoekerseconomie, waarbij op economisch, ecologisch en sociaal vlak naar balans binnen de bezoekerseconomie wordt gekeken. Hieronder wordt op een rijtje gezet welke maatregelen ik zelf tijdens mijn reis ben tegengekomen.
Ecologische dimensie Om te beginnen met de ecologische dimensie: Japan is een ontzettend schoon land. Op straat is er echter geen vuilnisbak te bekennen. Rommel neem je mee naar huis, eten en drinken consumeer je ter plekke (wandelend eten is bijvoorbeeld een absolute no-go) en roken dient alleen in speciale zones te gebeuren. Van bezoekers wordt verwacht dat ook zij zich aan deze culturele normen houden. In hotels wordt overal gewezen op het milieu en het tegengaan van verspilling. Daarnaast zijn er in veel steden gebieden aangewezen waar schoon, heel en veilig extra belangrijk is, zogenaamde beautification areas. Hierop worden bezoekers door middel van borden in meerdere talen alert gemaakt. Bij een bezoek aan een historisch dorp, Shirakawa-go, werd daarnaast in de bus ernaartoe in meerdere talen omgeroepen dat er respectvol met de omgeving om moet worden gegaan. Bewustwording over de omgeving wordt dus op verschillende wijzen gecreëerd.
Sociale dimensie
Binnen de sociale dimensie worden toeristen er onder andere in Shirakawa-go ook op gewezen dat er daadwerkelijk mensen wonen in dit historische dorp. Borden met eenzelfde boodschap zag ik ook in Gion. Eigenlijk een vanzelfsprekendheid, maar toch één die makkelijk vergeten wordt; sommige plekken voelen bijna als een attractiepark doordat er, zo lijkt het, uitsluitend bezoekers lopen die foto’s maken in ieders voortuin. Dit is storend voor de lokale bevolking.
Vandaar dat er plannen vanuit de Japanse overheid zijn om toeristen meer over het land en de seizoenen te verspreiden. Wat hierbij enigszins opvallend is, is dat de prijs van de JR Railpass (een treinkaartje waarmee voor een periode van één tot drie weken onbeperkt door het land gereisd kan worden) eind vorig jaar met 70% omhoog is gegaan. Hierdoor is het aanschaffen van zo’n dure treinkaart en het ontdekken van plekken verder weg minder aantrekkelijk geworden. Aan de andere kant zou een afname van de populariteit van de Railpass er wel voor kunnen zorgen dat langeafstand treinen minder vol zijn, dat is positief voor de lokale bevolking.
Economische dimensie
Op economisch vlak zijn er dilemma’s. De Japanse economie heeft het moeilijk, getuige de slechte positie van de yen. Hierdoor kunnen hotels en restaurants hogere bedragen aan buitenlandse bezoekers vragen, zij kunnen zich immers meer veroorloven. Voor binnenlandse bezoekers kan dit negatief uitpakken. Ook in winkelstraten worden buitenlandse bezoekers verleid om flink geld uit te geven, doordat het bijna overal mogelijk is om direct belastingvrij inkopen te doen, mits er een bepaald bedrag wordt uitgegeven. Hierbij dient wel een kanttekening geplaatst te worden over het belang van toerisme voor de lokale economie: vooral in Kyoto zorgt de toeristische industrie voor veel inkomsten en werkgelegenheid. In Tokyo en Osaka is dit veel minder.
De toekomst
De Japanse regering heeft een doel: het recordaantal bezoekers van 2019 in 2025 verbreken. Het lijkt erop dat dat dit jaar misschien al gaat lukken. Er wordt dus ingezet op groei, al zij het met een focus op nieuwe gebieden, zoals hierboven beschreven. Ik houd de ontwikkelingen in ieder geval in de gaten. Japan is wat mij betreft wel echt een aanrader; ik heb een fantastische tijd gehad. Daarnaast moet ik eerlijk zijn: ik heb zelf net zo goed alle drukke plekken nog ietsje drukker gemaakt. Ik kom zeker nog eens terug, maar dan reis ik wel af naar minder bekende Japanse oorden.