Nog niet zo lang geleden stapte ik in het vakgebied van de Sociale Geografie. Ik heb altijd al interesse gehad in verschillende gebieden, steden en hoe mensen hier werken en leven, maar als verse sociale-geografiestudent en adviseur ruimtelijke economie merk ik dat ik de wereld anders ben gaan bekijken. Gave projecten en gebieden vallen mij steeds meer op en die ervaring neem ik mee in mijn studie en werk. Met oud en nieuw ben ik naar Lissabon geweest en hier heb ik een bezoek gebracht aan de LX Factory, dat goed past in het thema ‘oud en nieuw’.
Herinneringen uit het verleden als inspiratie voor het heden
De LX Factory is een industrieel terrein aan de rand van de stad, in Alcântara. In 1846 verhuisde “Companhia de Fiação e Tecidos Lisbonense”, één van de grootste garen- en stoffenfabrieken van Lissabon naar de plek waar nu de LX Factory te vinden is. Rondom de fabriek werd door de eigenaren een arbeiderswijk gebouwd. Uiteindelijk werd de fabriek een van de belangrijkste productiecomplexen in de geschiedenis van Lissabon. Tijdens de gouden tijden die Lissabon op dat moment kende was er meer dan 23.000 m2 aan industrie aanwezig op het terrein. De sterke daling van de textielproductie door verschuiving van de sector naar Aziatische landen zorgde ervoor dat het complex in de jaren negentig grotendeels werd verlaten.
Voordat de gemeenteraad van Lissabon kon beslissen over de renovatie van het gebied, werden de industriële gebouwen gekocht door een vastgoedbedrijf. Het bedrijf startte LX Factory als tussenoplossing in afwachting van het gemeentelijke besluit over de bestemming van het gebied. Vanwege een voortdurend gebrek aan duidelijkheid over de plannen van de gemeente voor de toekomst van het gebied besloot het bedrijf om het LX Factory-project in 2007 definitief voort te zetten.
De LX Factory bevindt zich in een industrieel gebied waar de grondprijs laag is. Dit is één van de succesfactoren van het terrein. Door minimale renovatie en een aantrekkelijk laag huurtarief trok de LX Factory meer dan 80 ondernemingen, voornamelijk kleine bedrijven in sectoren als mode, reclame, communicatie, multimedia, kunst, design, architectuur, muziek, fotografie, dansscholen en verschillende cafés.
Succesvol hergebruik van Industrieel Erfgoed
Door de toegankelijkheid en de robuuste look is de fabriek erg aantrekkelijk voor creatieve bedrijven. Door de jaren heen heeft de LX Factory zich ontwikkeld en steeds meer naamsbekendheid gekregen. Creatieve bedrijven identificeren zich graag met de plek. Het initiatief is een voorbeeld van een succesvolle transformatie van industrieel erfgoed. Men weet de juiste balans te behouden tussen hipster, vernieuwing en historie door een aantrekkelijke mix van industriële gebouwen en hypermodern design. Dit toenemende succes heeft ook een keerzijde. Doordat de LX Factory steeds gewilder wordt als vestigingslocatie en steeds beter wordt bezocht, stijgen de huren en wordt het complex steeds verder gecommercialiseerd. Het concept raakt steeds verder verwijderd van het oorspronkelijk idee. Aan de andere kant biedt de groeiende interesse ook een kans voor lokale gemeenschappen om betrokken te raken bij de bloeiende toeristische sector.
De LX Factory is een voorbeeld van het succesvol hergebruik van industrieel erfgoed. Andere steden zien dit ook en industrieel erfgoed wordt steeds meer een domein van planningspraktijken om een nieuwe sociale identiteit te bouwen en creatieve industrieën te creëren. Steeds meer steden willen zich onderscheiden van elkaar door bijzondere grootschalige stedelijke herontwikkelingsprojecten maar kopiëren elkaars succesformules. Het gevolg hiervan is dat steden meer gelijkenissen vertonen en zich niet onderscheiden. Het eenvoudig kopiëren van succesformules heeft vaak niet het gewenste effect en plekken krijgen functies die niet passen bij de sfeer, historie of mogelijkheden van het gebied. Het transformeren van gebieden kan een langdurig proces zijn, maar eenmaal goed uitgevoerd kan het net zoals in het voorbeeld van de LX Factory een groot effect hebben op de kwaliteit van de (stedelijke) omgeving.