Maandag 26 september vond de Nationale Toerisme Top plaats op de Floriade. Daar sprak, meteoroloog en weerman Reinier van de Berg de volgende woorden uit ‘je moet de ander te groen af willen zijn’. Nu is duurzaamheid geen competitie, maar deze manier van denken zou wel helpen bij het behalen van de doelen uit het klimaatakkoord. Als iets duidelijk werd op de toerismetop dan is het wel dat de bezoekerseconomie voor een enorme duurzaamheidsopgave staat.
Om de bezoekerseconomie toekomstbestendig te maken, moeten we de negatieve gevolgen van bezoekers minimaliseren en de positieve gevolgen maximaliseren. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor het verduurzamen van de bezoekerseconomie en sinds de coronacrisis heeft het onderwerp een vlucht genomen. Steeds meer gemeenten zien dan ook in dat de bezoekerseconomie in de aankomende decennia voor een enorme uitdaging staat. De overheid moet de juiste voorwaarden creëren om duurzame ontwikkeling van toerisme mogelijk te maken. Uit de internationale vakantiemonitor van het NBTC blijkt dat de toerist wel een duurzame toerist wil zijn, maar hier nog niet altijd naar handelt. Bedrijven en overheden zijn aan zet om een duurzaam aanbod te ontwikkelen, zodat de consument duurzamere keuzes kan maken. Gemeenten moeten regie nemen in het verduurzamen van de bezoekerseconomie en hun beleid hierop afstemmen.
Wat is duurzame bezoekerseconomie?
Voordat we ingaan op de duurzaamheidsopgave is het belangrijk om te weten wat duurzame bezoekerseconomie precies inhoudt. De ‘bezoekerseconomie’ draait om activiteiten en sectoren die samenhangen met het bezoeken van een plaats met als reden vrijetijdsbesteding, zaken doen of voor andere persoonlijke doeleinden. Areaal Advies verdeelt de bezoekerseconomie in drie duurzaamheidsdimensies, namelijk economisch, sociaal en ecologisch. De economische dimensie gaat over werkgelegenheid, toeristische bestedingen en het aanbod. De sociale dimensie over de invloed die de bezoekerseconomie heeft op het dagelijks leven van bewoners. De ecologische dimensie gaat over het optimaal gebruik maken van natuurlijke hulpbronnen zonder ze uit te putten en over het behoud van natuur en erfgoed. Deze verschillende dimensies van de bezoekerseconomie kunnen met elkaar conflicteren. Zo kan wat wenselijk is voor de economie, niet goed zijn voor de ecologie en vice versa. Bij duurzame bezoekerseconomie gaat het erom dat de drie dimensies in balans zijn.
Gemeente pak de regie
Tijdens de Nationale Toerisme Top werden de gemeenten opgeroepen om regie te nemen op het verduurzamen van de bezoekerseconomie. De sector heeft behoefte aan kaders, prioritering en hulp. Voordat gemeentes echter keuzes kunnen maken moet er eerst inzicht zijn in de huidige staat van een bestemming. Wat gaat er goed, wat kan er beter en welke acties kunnen/moeten ondernomen worden? Deze informatie is belangrijk om de juiste keuzes te maken om bestemmingen aantrekkelijk te houden en tevens de natuur en het milieu te beschermen, de culturele eigenheid van de bevolking te bewaren en de sector ontwikkelingskansen te geven. Veel gemeenten zijn nog niet ingericht om hierop te acteren. Het ontbreekt aan capaciteit, kennis en tijd. Areaal Advies kan gemeenten hierbij ontzorgen. Areaal Advies analyseert de bezoekerseconomie aan de hand van ons eigen model ‘duurzame bezoekerseconomie’. Deze analyse biedt inzicht in de huidige staat van de bezoekerseconomie en dient als basis voor eventueel nieuw beleid. Er komen adviezen uit en er wordt een vergelijking gemaakt met vergelijkbare gebieden. Het doel is het creëren van een gezonde bezoekerseconomie die de stad/dorp en haar inwoners verrijkt.
Goed voorbeeld doet volgen
Ook al is de oproep om een duurzame bezoekerseconomie niet nieuw, toch wordt er nog weinig actie ondernomen. Er zijn natuurlijk voorbeelden van prachtige duurzame bedrijven, zoals de op het toerismetop gepresenteerde NETL. Een recreatiepark vol natuur, gezond lokaal eten en duurzame accommodaties. Echter zijn er ook gemeentes die op verschillende thema’s al een stap verder zijn. Zo zet Den Haag zich volop in om een toegankelijke stad te zijn. Zij geven bijvoorbeeld informatie over toegankelijke en toeristische activiteiten en op De Pier van Scheveningen is een reling met braille die het uitzicht beschrijft zodat ook blinden en slechtzienden het uitzicht kunnen ervaren. De regio Arnhem- Nijmegen doet draagkrachtonderzoek onder inwoners om zo te bepalen wanneer ze tevreden zijn over het aantal bezoekers, de economische spin-off en het leefklimaat.
Ook verder van huis zijn een mooie voorbeelden waar we van kunnen leren. Zo laat het Eiland Palau bezoekers verplicht een ‘eco-belofte’ ondertekenen. Dit gaat met name om de bewustwording. Iedereen die dit ondertekent belooft voor de duur van het verblijf een goede milieubeschermer te zijn. Een ander mooi voorbeeld is de energiecentrale CopenHill in Kopenhagen. Dit is een voorbeeld van hoe verschillende duurzaamheidsuitdagingen gecombineerd kunnen worden. Naast dat het de schoonste energiecentrale ter wereld is biedt het allerlei activiteiten die bijdragen aan het sociale leven van de stad. Zowel voor bezoekers als bewoners. De gevel is een uitdaging voor klimmers, op het dak kun je hiken en de helling is één grote skipiste die je het hele jaar kunt gebruiken zonder dat het een grote impact heeft op de natuur. Het is een nieuwe manier om na te denken over het omgaan met stedelijke hulpbronnen en meerdere functies van gebouwen. Areaal Advies heeft voor elke dimensie voorbeelden die gemeenten kunnen inspireren.
Samen vooruit
De bezoekerseconomie is een belangrijke en interessante sector die bij kan dragen aan bredere maatschappelijke opgaven, zoals klimaatadaptatie, maar ook het behouden van cultuur. Dit vraagt om samenwerking op verschillende vlakken. Het model duurzame bezoekerseconomie analyseert het huidige beleid en geeft inzicht in de staat van de bestemming. Aan de hand van deze analyse en voorbeelden worden adviezen gegeven om de bezoekerseconomie te verduurzamen. Het gaat uiteindelijk niet om de ander te groen af te zijn, maar om samen groener te worden.
Dit is een column geschreven door Eva Niens.