In april schreven we een blog over de invoering van statiegeld op blikjes en de verwachte positieve effecten op ons leefmilieu. Sinds 1 juli gelden er nieuwe, bijkomende, regels over het gebruik van wegwerpplastic. Deze extra maatregelen hebben hetzelfde doel, namelijk het verkleinen van de (zwerf)afvalberg. In deze blog praten we je bij over deze maatregel, de gevolgen hiervan voor de detailhandel en nog meer aankomende wet- en regelgeving.
Het is goed om te weten dat deze maatregelen voortkomen uit de Single-Use Plastic richtlijnen (SUP-richtlijnen) van de Europese Unie en vertaald zijn naar nationale wetgeving. Dezelfde richtlijnen verbieden al sinds juli 2021 de verkoop van plastic bordjes, bestek, roerstaafjes, rietjes, wattenstaafjes en ballonstokjes en hebben ervoor gezorgd dat er statiegeld betaald moet worden voor kleine plastic flesjes. Sinds 3 juli 2023 moeten fabrikanten van dagelijkse producten op hun verpakking vermelden of hun product plastic bevat. Denk hierbij aan vochtige doekjes, tampons, maandverband, tabaksproducten en drinkbekers. Daarnaast moeten producenten van plasticproducten die veel in het afval voorkomen sinds januari 2023 een extra inspanning leveren om te voorkomen dat hun producten in het afval komen, maar ook meebetalen aan de opruimkosten van zwerfafval. Hieronder vallen producenten van drinkbekers, lichte plastic tassen, vochtige doekjes, tabaksproducten (met filters) en ballonnen.
Aangezien onze afvalberg nog altijd te groot is – onder meer door de 19 miljoen drinkbekers en wegwerpverpakkingen die we dagelijks in Nederland met z’n allen weggooien – zijn extra regels een logisch gevolg. Zonder extra regels blijken we niet te kunnen transformeren in een circulaire economie, zoals is afgesproken binnen de Europese Unie. De maatregelen die enkele dagen geleden zijn ingegaan zijn gericht op kant-en-klaar eten en drinken in plastic wegwerpverpakkingen. Deze mogen uitsluitend verkocht worden met een toeslag. De hoogte van de toeslag mag door de ondernemer zelf worden bepaald, maar moet wel op de rekening worden vermeld. De opbrengsten dienen ook ingezet te worden voor verdere verduurzaming.
Worden deze extra kosten doorgerekend aan de klant? Dat verschilt per ondernemer. Als we kijken naar de supermarktbranche zien we dat Lidl, Jumbo en Albert Heijn kiezen voor een toeslag die verrekend is in de bestaande prijzen. De hoogte van deze toeslag varieert wel. Lidl kiest voor een toeslag van één cent, terwijl Jumbo kiest voor een toeslag van vijf cent. Bij Albert Heijn varieert de toeslag tussen de vijf of tien cent afhankelijk van het product. Anderzijds hanteert Dirk als enige supermarkt de richtlijnen van de overheid: 25 cent voor een drinkbeker, 50 cent voor een maaltijd in een vormvaste verpakking en vijf cent voor groente, fruit, noten in ‘vormvaste portieverpakking’ te vragen. PLUS daarentegen zou het niet voor elkaar gekregen hebben om de toeslag te vermelden op de kassabon, waardoor de Inspectie Leefomgeving en Transport een onderzoek is gestart.
Ook de horeca heeft met deze nieuwe maatregelen te maken en zoekt naar oplossingen hoe hiermee om te gaan. Zo heeft McDonald’s ervoor gekozen om zowel te gaan werken met eigen statiegeldbekers, als met wegwerpbekers. Voor de wegwerpbekers moet vanaf nu een ‘plastictoeslag’ betaald worden. McDonald’s noemt deze maatregel één van de grootste uitdagingen ooit in Nederland, aangezien het inrichten van een statiegeldsysteem een enorme logistieke opgave is. Bij andere afhaalrestaurants, waaronder verschillende cafetaria’s, ziet men het niet zitten dat klanten hun eigen bakjes mee mogen nemen. Dit kan, zo stelt men, ten koste gaan van de kwaliteit, snelheid en hygiëne. Vast staat dat ondernemers nog volop aan het experimenteren zijn welke plasticloze verpakkingen toch voldoen aan de gewenste stevigheid of dat ze kiezen voor een herbruikbaar alternatief.
Zijn we er al? Nee voorlopig nog niet! In de komende maanden en jaren zullen de SUP-richtlijnen verder worden uitgebreid. Wat ons nog meer te wachten staat:
- Vanaf 1 januari 2024 mogen hotels, cafés en restaurants geen wegwerpverpakkingen meer gebruiken. Als er voedingswaren op locatie genuttigd worden, dan zijn wegwerpverpakkingen verboden. Ook fastfoodketens moeten eraan geloven;
- Vanaf 3 juli 2024 moeten doppen vast aan de fles zitten. Dit zie je sinds kort al bij enkele producenten terug, bijvoorbeeld in het assortiment van Coca-Cola;
- Vanaf 2025 moeten PET-flessen voor minimaal uit 25% gerecycled plastic bestaan en in 2030 voor minimaal uit 30% gerecycled plastic. Fabrikanten worden hierdoor aangespoord om het verpakkingsproces (meer) circulair te maken.
In de praktijk is het naleven van deze (en komende) maatregelen niet zo eenvoudig als het lijkt. Of moeten de ondernemers gewoon nog even wennen? De toekomst zal het leren. We blijven bovengenoemde ontwikkelingen en gevolgen voor zowel de mens als het milieu opvolgen
Dit is een blog geschreven door Etienne Koreman